§ Czy zgodnie z prawem mogę poślubić moją drugą połówkę? - kilka słów o zaświadczeniu stwierdzającym brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa
By jkrukowskaglowinska - sobota, sierpnia 17, 2019
W trakcie wypełniania dokumentów w USC niezbędnych do zawarcia
małżeństwa urzędnik poprosi Was o podpisanie zapewnienia o braku okoliczności
wyłączających zawarcie małżeństwa, brzmiącego w następujący sposób:
Zapewniam,
że nie zachodzą określone w art. 10–15 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks
rodzinny i opiekuńczy przeszkody do zawarcia małżeństwa, w szczególności: nie
jestem w związku małżeńskim; mężczyzna, z którym zamierzam zawrzeć małżeństwo,
nie jest moim krewnym w linii prostej (np. ojcem, dziadkiem, synem, wnukiem),
bratem, bratem przyrodnim, powinowatym w linii prostej (np. teściem, pasierbem,
ojczymem); nie znam innych przeszkód, z powodu których nie możemy zawrzeć
związku małżeńskiego.
Niektórzy w tym momencie zaczynają się zastanawiać, czy
aby na pewno nic nie stoi na przeszkodzie ku temu, aby wypowiedzieć długo
wyczekiwane „TAK”. Bez obaw – w większości przypadków nie ma powodów do
niepokoju 😊 Przebrnijmy przez przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o których mowa
powyżej, aby móc odetchnąć z ulgą!
Art. 10. – Wiek
Małżeństwa nie można zawrzeć przed ukończeniem 18 r.ż. Istnieje tutaj jeden wyjątek - za zgodą sądu opiekuńczego małżeństwo może zawrzeć kobieta, która ukończyła 16 lat, zaś z okoliczności danej sprawy wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Przywilej ten nie dotyczy płci męskiej.
Jakie powody możemy uznać
za ważne w kontekście tego przepisu? Przede wszystkim:
- zajście w ciążę kobiety ze swoim wybrankiem;
- urodzenie się dziecka pary;
- trwały związek faktyczny łączący te osoby od dłuższego czasu (minimum kilka miesięcy), wskazujący na wysokie prawdopodobieństwo zajścia kobiety w ciążę;
- bezpośrednie niebezpieczeństwo grożące chociażby jednemu z partnerów;
- mobilizacja mężczyzny do wojska na wypadek wojny[1].
Jeśli oboje
ukończyliście 18 lat - o tę przeszkodę martwić się nie musicie 😊
Art. 11. - Ubezwłasnowolnienie całkowite
Małżeństwa nie może zawrzeć osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. Kiedy może do tego dojść? Zgodnie z art. 13 kodeksu cywilnego ubezwłasnowolniona całkowicie może być osoba, która ukończyła 13 r.ż. jeśli choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania, powoduje, że nie jest ona w stanie kierować swym postępowaniem. Przez pojęcie wspomnianej niemożności należy rozumieć więc brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak możliwości intelektualnej oceny swojego zachowania i wywołanych nim następstw[2]. Chodzi więc o ochronę interesów osoby pozbawionej rozeznania własnych czynów. O ubezwłasnowolnieniu orzeka zawsze sąd.
Art. 12. - Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy
Osoby dotknięte chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym nie mogą zawrzeć małżeństwa, chyba że ich stan zdrowia lub umysłu nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa – w tej sytuacji sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa, oczywiście o ile osoba ta nie jest ubezwłasnowolniona całkowicie. Mowa tu o sytuacji, w której dana osoba cierpi na chorobę psychiczną jeszcze przed zawarciem małżeństwa, późniejsze zachorowanie nie ma w tej kwestii żadnego znaczenia[3].
Trybunał Konstytucyjny w jednym ze swoich orzeczeń uznał, że pod pojęciem choroby psychicznej należy rozumieć psychozy, w których występują urojenia, omamy, zaburzenia świadomości, silne zaburzenia emocji i nastroju, łączące się z zaburzeniami myślenia i aktywności złożonej (np. schizofrenia, choroba afektywna), zaś niedorozwój umysłowy, czyli upośledzenie umysłowe to zahamowanie lub niepełny rozwój psychiczny charakteryzujący się przede wszystkim niedostatecznym poziomem inteligencji – zdolności poznawczych, mowy, czynności motorycznych i umiejętności społecznych. Podkreśla się także, że chorób psychicznych nie należy utożsamiać z zaburzeniami psychotycznymi jak np. zaburzenia lękowe czy nerwicowe[4].
Oczywiście nie każda
choroba psychiczna jest przeszkodą do zawarcia małżeństwa – mowa tu o takim
schorzeniu, które zagraża małżeństwu, jak i zdrowiu przyszłemu potomstwa.
O wspomnianym wyżej zagrożeniu zdrowia przyszłego potomstwa możemy mówić nie tylko w kontekście możliwości genetycznego przekazania choroby psychicznej potomstwu, ale rozważyć należy także, czy stan psychiczny tej osoby nie będzie negatywnie wpływać na wychowanie dziecka, a w szerszym aspekcie wykonywanie przez nią władzy rodzicielskie.[5] Co istotne, stan remisji choroby nie wyklucza możliwości zawarcia małżeństwa. Jeśli małżonek przed wstąpieniem w związek małżeński został dotknięty chorobą psychiczną, ale poddał się skutecznemu leczeniu, dzięki któremu jego funkcjonowanie w społeczeństwie nie odbiega od funkcjonowania przeciętnego Kowalskiego i jednocześnie istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że do nawrotu choroby nie dojdzie, istnieje szansa na zawarcie małżeństwa[6].
O wspomnianym wyżej zagrożeniu zdrowia przyszłego potomstwa możemy mówić nie tylko w kontekście możliwości genetycznego przekazania choroby psychicznej potomstwu, ale rozważyć należy także, czy stan psychiczny tej osoby nie będzie negatywnie wpływać na wychowanie dziecka, a w szerszym aspekcie wykonywanie przez nią władzy rodzicielskie.[5] Co istotne, stan remisji choroby nie wyklucza możliwości zawarcia małżeństwa. Jeśli małżonek przed wstąpieniem w związek małżeński został dotknięty chorobą psychiczną, ale poddał się skutecznemu leczeniu, dzięki któremu jego funkcjonowanie w społeczeństwie nie odbiega od funkcjonowania przeciętnego Kowalskiego i jednocześnie istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że do nawrotu choroby nie dojdzie, istnieje szansa na zawarcie małżeństwa[6].
Art. 13. - Pozostawanie w związku małżeńskim
Tej przeszkody chyba nie należy tłumaczyć – jedną z fundamentalnych zasad polskiego prawa rodzinnego jest zasada monogamii, zaś bigamia tj. zawarcie małżeństwa pomimo pozostawania w związku małżeńskim stanowi przestępstwo sformułowane w art. 206 kodeksu karnego i zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub nawet pozbawienia wolności do lat 2.
Zgodnie z kodeksem
rodzinnym i opiekuńczym separacja ma takie skutki jak rozwód, chyba że ustawa
stanowi inaczej – i właśnie w tej kwestii zachodzi wyjątek – małżonek
pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa![7]
Inaczej wygląda sytuacja konkubentów czy osób pozostających w związku
partnerskim, nawet zarejestrowanym w kraju, w którym jest to
zalegalizowane, a także osób pozostających w homoseksualnym związku
małżeńskim zawartym na terenie kraju, który przewiduje taką możliwość, np.
w Holandii – taka osoba może w Polsce zawrzeć heteroseksualne małżeństwo nie
popełniając przestępstwa bigamii[8].
Na marginesie należy wspomnieć, że jeśli obywatel RP zawarł bigamiczny związek
w państwie, w którym dopuszczalna jest poligamia – nie może on być pociągnięty
do odpowiedzialności karnej w Polsce.
Art. 14. - Pokrewieństwo lub powinowactwo
Małżeństwa nie mogą zawrzeć ze sobą krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej. Jedynie z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa pomiędzy powinowatymi. I teraz nasuwa się odwieczne pytanie – kto jest kto? 😊
Zgodnie z art. 617 §
1 k.r.o. krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od
drugiej (np. dziecko - matka - babcia - prababcia).
Krewnymi w linii bocznej są osoby, które
posiadają wspólnego przodka, ale nie są krewnymi w linii prostej np. siostry
cioteczne. Zakaz zawierania małżeństw osób spokrewnionych w linii bocznej
dotyczy tylko rodzeństwa.
W myśl art. 618 § 1 k.r.o. powinowactwo jest zaś to
stosunek prawny łączący małżonka z krewnymi drugiego małżonka np. relacja synowa
– teść, zięć – teściowa etc.
Art. 15 - Przysposobienie (adopcja)
Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający (adoptujący) i przysposobiony (adoptowany). Należy pamiętać, że przysposobiona może zostać jedynie osoba małoletnia, jeśli jest to zgodne z jej dobrem.
W prawie wyróżnia się przysposobienie pełne, które utożsamiane jest z zerwaniem prawnorodzinnej więzi łączącej dziecko a jego biologiczną rodzinę (kwestie dziedziczenia, alimentacji etc.)[9] oraz przysposobieie niepełne, które rodzi powstanie stosunku prawnego wyłącznie między przysposabiającym a przysposobionym, a skutki przysposobienia rozciągają się jedynie dodatkowo na zstępnych przysposobionego (dzieci, wnuki, prawnuki etc.)[10]. Wskazuje się, że skoro przysposobienie niepełne nie powoduje utworzenia się więzi pomiędzy przysposobionym a krewnymi przysposabiającego, zakaz zawierania małżeństw pomiędzy tymi osobami nie obowiązuje[11].
A co by było gdyby...
A co w sytuacji, w której pomimo istnienia którejkolwiek z przeszkód dojdzie do zawarcia
małżeństwa? Małżeństwo może zostać unieważnione, co nie oznacza, że jest
ono od początku nieważne i nie wywołuje skutków prawnych! Wadliwość małżeństwa
zawartego w przypadku istniejących ku temu przeszkód powoduje, że określone
osoby mogą skutecznie żądać unieważnienia takiego małżeństwa, które nie może
nastąpić jedynie decyzją samych małżonków czy osób mających w tym interes
prawny, ale wyłącznie wyrokiem sądu[12].
Prawo kanoniczne
Wspomniane powyżej przeszkody małżeńskie dotyczą cywilnoprawnych aspektów ślubu. Prawo kościelne (kanoniczne) może zawierać bardziej restrykcyjne reguły dotyczące zawarcia sakramentalnego związku małżeńskiego. Jakie? O tym dowiecie się w jednym z kolejnych wpisów!
[1] M. Prucnal-Wójcik, Komentarz do art. 10
[w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz (red. Osajda), Warszawa 2019.
[2] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2017 r., sygn. akt: I CSK
331/17.
[3] Wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 9 lipca 2003 r., sygn..akt: IV
CKN 327/01, LEX nr 602295.
[4] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 listopada 2016
r.,sygn.akt: K 13/15.
[5] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 1978 r.,
sygn. akt: II CR 475/78, LEX nr 5120.
[6] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1968 r.,
sygn. akt: I CR 650/67.
[7] Wąsek, Warylewski [w:]
Kodeks karny. Część szczególna, Wąsek, Zawłocki I, s. 1181, Warszawa 2019.
[8] Mozgawa M., Komentarz
do art. 206 [w]. Kodeks karny.
Komentarz aktualizowany (red. Mozgawa M.), Warszawa 2019.
[9] Borysiak W., Komentarz do art. 15 [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz
(red. Wiereciński J.), Warszawa 2014.
[10] Jędrejek G., Komentarz do art. 15, [w:] Kodeks
rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, Warszawa 2017.
[11] K. Pietrzykowski [w:] Kodeks
cywilny Komentarz (red. K. Pietrzykowski), Warszawa 2012, s. 224.
[12] W. Siedlecki, Orzeczenia konstytutywne w postępowaniu cywilnym [w:] Księga
pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Warszawa–Wrocław 1967, s. 304.
0 komentarze