§ Zadatek a zaliczka
By jkrukowskaglowinska - wtorek, listopada 05, 2019
Większość umów zawieranych w związku z organizacją przyjęcia weselnego zawiera sformułowania dotyczące zaliczki lub zadatku. Czy są to pojęcia synonimiczne? Okazuje się, że w świetle prawa niekoniecznie.
Zaliczka
Za zaliczkę uważa się
częściowe spełnienie świadczenia (np. częściową zapłatę) przez jedną ze stron
przed nadejściem terminu jego wymagalności (np. dnia, w którym fotograf ma
wykonać reportaż ślubny) bądź przed otrzymaniem świadczenia od drugiej strony (np.
oddaniem zmontowanego filmu)[1].
Mówiąc prościej – to częściowa zapłata
za zamówioną usługę czy towar.
Zaliczka nie gwarantuje, że
umowa dojdzie do skutku - w sytuacji, w której któraś ze stron się wycofa,
zaliczka powinna zostać zwrócona. Pamiętaj, że w przypadku zerwania umowy w pewnych sytuacjach i tak będą na
Tobie ciążyć pewne konsekwencje finansowe.
Jeśli druga strona poniosła koszty w związku z realizacją Waszej umowy (np.
cukiernia kupiła już wszystkie produkty niezbędne do wykonania Waszego tortu, a
Ty zrywasz umowę na dwa dni przed ślubem) to będziesz zobowiązany do ich
pokrycia.
Jeśli zaś umowa dojdzie do
skutku to zaliczka zostanie zaliczona na poczet ustalonego wynagrodzenia.
Zadatek
Ostatnia zasada znajdzie
zastosowanie także w kontekście wpłaconego zadatku. Pełni on jednak zasadniczo
inną rolę. Zadatek ma zwiększyć prawdopodobieństwo, że umowa zostanie wykonana zgodnie z jej treścią[2].
W doktrynie przeważa zapatrywanie,
że przedmiotem zadatku może być suma pieniężna albo określona liczba
rzeczy oznaczonych co do gatunku (np. dwa worki pszenicy 😉). Wręczenie zadatku nie musi nastąpić w chwili
zawarcia umowy, ale pomiędzy tymi zdarzeniami należy zachować ścisły związek
czasowy (np. dopuszcza się wykonanie przelewu kolejnego dnia)[3].
Wręczenie
zadatku jest równoznaczne z powstaniem uprawnienia do odstąpienia od umowy
bez wyznaczania terminu dodatkowego w przypadku niewykonania zobowiązania przez
drugą stronę. Jeśli
strona nie wywiąże się z umowy to druga może
zachować zadatek, który od niej otrzymała, lub żądać zapłaty podwójnej wysokości zadatku, jeśli go
jej dała. Nie ma możliwości zatrzymania zadatku lub domagania się jego zapłaty
w podwójnej wysokości w przypadku, w którym nie dojdzie do odstąpienia od umowy[4].
Co możemy rozumieć przez niewykonanie
umowy? Jest to sytuacja, w której z chwilą
nadejścia momentu, w którym należy spełnić dane świadczenie, nie jest ono realizowane wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana do
tego świadczenia.
Regulacje
dotyczące zadatku zawarte są w art. 394 k.c.[5] Należy wskazać, że jest to przepis
dyspozytywny, co oznacza, że strony mogą uregulować inaczej skutki wręczenia
zadatku, niż wynika to z tego przepisu. Można więc w umowie zastrzec, że skutki
wręczenia zadatku dotyczą tylko jednej strony, albo że strona, która dała
zadatek w przypadku niewykonania umowy przez drugą stronę może żądać zapłaty
1,5 krotności wpłaconego zadatku.
Jeśli
zadatek różni się od przedmiotu świadczenia (np. przedmiotem świadczenia są
pieniądze, a zadatek stanowi nasz przykładowy worek pszenicy) to niemożliwe jest
jego zaliczenie na poczet świadczenia. Wtedy podlega on zwrotowi.
UWAGA!
Sam fakt, że w umowie
zawarto stwierdzenie „zaliczka” lub „zadatek” nie przesądza o tym, jak mamy
rozumieć te sformułowania na gruncie danej umowy. Zgodnie bowiem z art.
65 k.c.[6] w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel
umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. W razie wątpliwości
należy zbadać, czy zamiarem stron było wzmocnienie ochrony interesu osoby wiernej
umowie na wypadek jej niewykonania[7].
Ile powinien wynosić zadatek?
Z pewnością nie 100%
należnej kwoty. Część doktryny stoi na stanowisku, że kwota ta powinna wynosić około ¼ ceny. Jeżeli przy zawarciu umowy
doszło do wręczenia znacznej sumy, to zgodnie z art. 65 k.c. można przyjąć, że stanowi ona częściową zapłatę, nie zaś zadatek[8].
W przypadku rozwiązania umowy (a więc zakończenia współpracy w
konsekwencji zgodnego porozumienia stron) zadatek
powinien być zwrócony, a obowiązek
zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie
umowy nastąpiło wskutek okoliczności,
za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
Co
istotne zadatek stanowi surogat odszkodowania. Nie jest on uwarunkowany
poniesieniem jakiejkolwiek szkody wskutek niewykonania umowy przez drugą
stronę.
Jeśli więc jesteś pewien, że dotrzymasz słowa i wywiążesz się z zawieranej umowy – lepiej wybierz zadatek. Jeśli nie jesteś tego pewien – zaliczka może okazać się dla Ciebie korzystniejsza. Pamiętaj jednak, że każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnego podejścia, wiele bowiem zależy od konkretnych okoliczności zaistniałych w danej sytuacji.
[1] Machnikowski P., komentarz
do art. 394 [w:]
Kodeks cywilny. Komentarz red. E. Gniewek, Warszawa 2019.
[2] Machnikowski P.,
op. cit.
[3] Karaszewski
G., komentarz do art. 394. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, Ciszewski J.,
Nazaruk P. (red.), Warszawa 2019.
[4] Karaszewski G., op. cit.
[5] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2019 r. poz.
1145).
[6] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2019 r. poz. 1145).
[7] Zakrzewski P., komentarz do art. 394. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), Fras M., Habdas M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III, Warszawa 2018.
[8] Zakrzewski P., op. cit.
[7] Zakrzewski P., komentarz do art. 394. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), Fras M., Habdas M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III, Warszawa 2018.
[8] Zakrzewski P., op. cit.
0 komentarze